İSTİHKAK DAVASI

İstihkak Davası Nedir ?

Kelime anlamı olarak istihkak “hak etme, hakkı olma” şeklinde tanımlanır. Bir mal ya da hak üzerinde birçok kişinin hak sahibi olduğunu iddia etmesi “istihkak iddiası” olarak adlandırılır. İstihkak davası mülkiyeti çekişmeli olan taşınır veya taşınmaz malın kime ait olduğunun tespiti için açılan bir davadır.

Genel manada istihkak davasının tanımı: Zilyedi olmayan malın malikinin malik olmayan zilyetten malını almak için daha doğrusu mal üzerindeki çekişmeyi sonlandırmak için davaya denmektedir. Eğer bir mal ya da hak üzerinde birden fazla kişi hak iddia ediyorsa ortaya çıkan çekişmenin son bulması için “istihkak davası” açılabilir. İstihkak davaları koruyucu bir nitelik taşır ve bu nedenle hukukun birçok alt dalında karşımıza çıkar. Bu alt dallar arasında ise miras hukuku ve icra iflas hukuku yer alır.

İcra ve İflas Hukukundan kaynaklı istihkak davaları; haczedilen taşınır veya taşınmazlar üzerinde borçlu dışında üçüncü bir kişinin haciz esnasında veya haciz sonrasında mülkiyet iddiasında bulunması sebebiyle açılmaktadır. İcra ve İflas Kanunu 97-99. maddeleri arasında düzenlenen istihkak davaları sıklıkla karşılaşılan bir davadır.

Başka bir deyişle, İcra İflas Hukuku kapsamında da istihkak davası: Haciz esnasında yahut haciz sonrasında haczedilmiş taşınır ya da taşınmaz mal üzerinde başka bir kişinin ( haczin tarafları olan borçlu ya da alacaklı dışında bir 3. kişinin ) kendi lehine mülkiyet iddiasında bulunarak bunun tespit edilmesi için açtığı davaya denmektedir. 3. bir kişi malın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu ileri sürerek İcra İflas hukuku kapsamında istihkak davası açabileceği gibi haciz borçlusu malın 3. kişiye ait olduğunu ileri sürerek de davayı açabilir. Bu sebeple haczedilen mal borçlunun evinde veya işyerinde değil de üçüncü bir kişiye ait ev veya işyerindeyse, ve alacaklı tarafında borçluya ait olduğu iddia edilen mallar için üçüncü kişi istihkak iddiasında bulunursa, icra müdürü bu iddiayı haciz tutanağına geçirir.

Borçluya gelen haciz sırasında borçlunun malları dışında 3. Kişinin malları da haczedilebilmektedir. Bu durumda malların kime ait olduğu belli olmamaktadır. Yani mallar çekişmeli mal olarak kalmaktadır. Bu malların çekişmeli mal statüsünden kurtulması için açılan davaya az önce de izah ettiğimiz üzere istihkak davası denmektedir.

İstihkak Davası Açma Süresi Nekadardır?​

İcra müdürü, borçlunun mallarını haczederken çekişmeli malların haczini en sona bırakmalıdır. Eğer çekişmeli mallar haczedilmişse bu malların haciz kapsamındanü çıkarılmasını sağlayan davaya hacizde istihkak davası denir. Haczedilen malın borçlunun veya 3. kişinin elinde olmasına göre 2 farklı istihkak davası düzenlenmiştir:

Haczedilen Mal Borçlunun Elindeyken Açılacak Olan Hacizde İstihkak Davası Nedir?​

Bir taşınır malı elinde bulunduran kimse o malın maliki sayılır. İİK m. 97/a’da TMK’da düzenlenen mülkiyet karinesi tekrar edilmiştir.Borçlunun elinde bulunan malı icra müdürü haczederken borçlu veya 3. kişi mal üzerinde mülkiyet, sınırlı ayni hak veya kuvvetlendirilmiş şahsi hak iddiasında bulunursa, mal haczedilir. Bu iddia haciz tutanağına geçirilir , çünkü mülkiyet karinesi borçlundan yanadır. İcra müdürü, haciz tutanağını ve istihkak iddiasını takip alacaklısı ve takip borçlusuna tebliğ eder ve 3. kişinin istihkak iddiasına itirazlar olup olmadığını bildirmeleri için, haczin gerçekleşmesinden itibaren malın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu iddia eden herkes tarafından yahut haciz borçlusu tarafından 7 gün içerisinde haczi gerçekleştiren ilgili icra müdürlüğüne karşı yapılır.
 
İcra müdürlüğü bu itirazı haciz alacaklısına bildirir. Haciz alacaklısı kendisine iddianın tebliğinden itibaren 3 gün içerisinde itiraz etmezse haciz kaldırılır. 7 ve 3 günlük süreler hak düşürücü sürelerdir. Yani istihkak iddiasının konusu mülkiyet ise haciz kalkar ve mal kişiye iade edilir. Eğer istihkak iddiasının konusu rehin ise mal rehinle yüklü olarak haczedilmiş sayılır. 3 günlük süre içerisinde takip alacaklısı veya takip borçlusu itiraz edecek olursa icra müdürü dosyayı icra mahkemesine gönderir. Kendisi hacizde istihkak iddiasını inceleyen, dosyayı alan icra mahkemesi öncelikle takibin devamına veya ertelenmesine karar verir.

3. Kişinin Elinde Bulunan Malın Haczedilmesi Halinde Açılacak Olan İstihkak Davası nedir?​

Bu durum İİK m. 99’da düzenlenmiştir. Haciz sırasında mal 3. kişinin elinde olduğunda mülkiyet karinesi 3. kişiden yanadır. Takip alacaklısı malın takip borçlusuna ait olduğunu iddia ediyorsa icra müdürü malı haczeder ve 3. kişinin istihkak iddiası haciz tutanağına geçirilir. 3. kişi yedieminliği kabul ettiği takdirde mal yediemin sıfatı ile 3. kişiye bırakılmak zorundadır.
 
3. kişinin istihkak iddiasını tutanağa geçiren icra müdürü ayrıca takip alacaklısına 3. kişiye karşı istihkak davası açması için 7 günlük süre verir. Takip alacaklısı 7 günlük süre içerisinde icra mahkemesinde istihkak davası açmazsa 3. kişinin istihkak iddiasını kabul etmiş olur. Bu durumda açılacak istihkak davasında davacı takip alacaklısı, davalı ise 3. kişidir.

İstihkak Davasının Sonuçlanması Nedir, Ne Sonuç Doğurur ?​

Her davada olduğu gibi dava reddedilebileceği gibi dava kabul de edilebilir. Ve her ikisinde de farklı sonuçlar ortaya çıkmaktadır:
Hacizli malın 3. Kişiye ait olduğu üzerine açılan istihkak davası eğer reddedilirse bu durumda haciz kesinleşir ve mal 3. Kişiye ait olsa dahi satılarak bedeli haciz alacaklısına ödenir.
Hacizli malın 3. Kişiye ait olduğu üzerine açılan istihkak davası eğer kabul edilirse İstihkak davası sonucunda malın 3. Kişiye ait olduğu ortaya çıkarsa haczedilen mal üzerindeki haciz kalkar ve mal malikine teslim edilir. Eğer istihkak davası henüz açılmadan mal paraya çevrilmiş ise ve bedeli de haciz alacaklısına ödenmemişse bu durumda da haczedilen malın bedeli malike teslim edilir.

İstihkak Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme Hangisidir?

İstihkak davalarında görevli mahkeme Türkiye Cumhuriyeti icra mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise icra takibinin başlamış olduğu ya da hacizli malın içinde bulunduğu yer mahkemesidir.

İstihkak Davası Ne Kadar Sürer? ​

 İstihkak davalarının karara bağlanması için süre konusunda herhangi bir zaman dilimi belirtilmemiştir. Bu süre davanın görüldüğü mahkemedeki yoğunluk ve aynı zamanda dosya içeriğine göre değişiklik gösterebilir. Buna göre her bir istihkak davası kendi içerisinde farklı sürelerde sonuçlanabilir. Bu yüzden herhangi bir istihkak davası için süre belirtmek mümkün olmaz. Fakat bu davalar icra mahkemelerinde görüldüğü ve basit yargılama usulüne tabi olduğu için çok uzun sürmez